Kleuren = taalontwikkeling

Werkjes mee naar huis
Het einde van het schooljaar werd ingeluid met een volle tas met 'werkjes'. Dochter zit nog maar net in groep 1 dus ik was wel benieuwd welke werkjes er in konden zitten.
Het bleken eindeloos veel (vaak dezelfde) kleurplaten en één tekening.

En zoek de verschillen...

Kinderen zijn uiteraard totaal verschillend van elkaar. Waar de één alleen maar een streep op een wit blaadje tekent, is de ander uren bezig met het creëren van vele details. Dit zelfde geldt voor inkleuren. Voor de één een feest voor de ander een straf.

Taalontwikkeling
Qua taalontwikkeling lokt een tekening veel meer taal uit dan een kleurplaat. 'Wat heb je getekend?' is immers vaak de eerste vraag die je stelt aan een kind bij zijn tekening. Over een kleurplaat zeg je hoogstens: 'mooi binnen de lijntjes gekeurd.'

Wat heb je getekend?
De vraag 'Wat heb je getekend?' is therapeutisch gezien niet zo relevant. Het gaat dan vaak juist om het proces van het kind, hij tekent wat hem op dat moment bezig houdt. Wát het dan precies is, weet het kind vaak zelf niet (meer), hij bedenkt dan vaak ter plekke iets zodat het toch iets voor stelt en de volwassene tevreden is. Een aantal vierkanten op elkaar met wat stippen erin... een robot!
Het spel van kleuren en lijnen op een wit vel is een creatief proces dat tevens vaak ook een verwerkingsproces is. Dit klinkt heftiger dan het is. Het dagelijks leven is voor veel kinderen vaak al bijzonder genoeg en geeft dan veel indrukken om te verwerken.

Samen praten
Je zou wel kunnen vragen over een tekening: 'Wil je mij er iets over vertellen?'. Door samen te praten over de tekening opent zich vaak ook mogelijkheden om een kijkje te nemen in de binnenwereld van je kind.
Uiteraard is er ook een dikke kans dat het kind 'nee' zegt, dat respecteren zal moeilijk zijn. (Ik bijt dikwijls mijn tong af óf ik hoor mijzelf toch weer vragen wát mijn kind heeft getekend.) Iets zeggen over het kleurgebruik levert vaak ook al een gesprekje opdat dat dieper gaat dan: 'Is dat een bloem?'
Kinderen hebben vaak periodes waarin ze regelmatig hetzelfde doen. Alles alleen maar zwart of juist eindeloos veel hartjes en bloemetjes. Door hier samen over te praten krijgt de inhoud van de tekening meer betekenis. De tekening is overigens niet per definitie 'mooi'. Een kind kan ook iets engs, spannends, gruwelijks hebben getekend.

Materiaal
Het materiaal wisselen is soms ook verrassend. Pak maar eens (echt een keer doen!) wasco krijtjes en kleur een heel vel in, lucht heerlijk op! Stiften of potloden geven vaak ook een ander gevoel. De dikke potloden (vaak gebruikt door peuters), liggen fijn in de hand en geven snel kleur af. Dit is voor dreumesen vaak motiverend om te blijven kleuren, maar zeker ook voor oudere kinderen blijven de potloden leuk. Als je er met water over heen gaat wordt het vloeibaar als verf. Ook kun je het op het raam gebruiken om daar iets leuks/moois/interessants/spannends op te tekenen en het is makkelijk weer verwijderen.

Taalbegrip
Alle kleurplaten het huis of de klas uit dan maar? Nou ik zou een voorstander zijn, maar ik zie ook dat iets inkleuren ook zo z'n voordelen heeft. De concentratie die het vergt om je op één taak te kunnen richten oefen je met het inkleuren van een kleurplaat. Als je een drukkere kleurplaat kiest kun je er ook een taalbegripspelletje van maken:
Kleur alle sterren geel, behalve één.
Kleur de kerstbomen zonder piek.
Voordat je de muts van de kerstman kleurt, kleur je de grootste kerstbal blauw.
Nadat je de neus van het rendier rood hebt gekleurd, kleur je alle geweien bruin.

Er zijn ook leuke kleurboeken waar al opdrachten in zitten. Om zelf te lezen, maar ook leuk om samen te maken en te kletsen over de plaat. (Heb geen genderneutrale versie gevonden, ik houd mij warm aanbevolen als die er komt).

Voorbeeld van een opdracht in het kleurboek: De ridders met hartjes op hun tuniek, die mag je rood kleuren. Of: Vind alle tractors waar geen chauffeur in zit. Kleur die tractors blauw. Het is meteen een leuke mogelijkheid om de woordenschat van je kind uit te bereiden.

Herfst = taalontwikkeling

Een herfstwandeling door het bos is bij ons vaste prik zodra de eerste blaadjes beginnen te verkleuren. Heerlijk een frisse neus (en natte voeten) halen in het bos. Uiteraard verzamelen we samen veel herfstschatten.

Herfstwoordenschat

Voor de hand ligt dat je kastanjes, eikels, bladeren en beukennootjes zoekt in het bos. Deze woorden komen ook op school vaak terug en kinderen leren deze woorden dan ook al redelijk snel. In bijna elke klas staat wel herfsttafel met deze materialen.

Moeilijkere woorden zoals 'bolster' (buitenschil van de kastanje), zijn wel leuk om aan kinderen te leren, maar minder relevant. Je hebt een woord als 'bolster' niet nodig om de leerkracht goed te kunnen begrijpen.

Schooltaal 

De herfst leent zich wel uitstekend om de 'schooltaal' van kinderen uit te breiden. Dit zijn woorden die je thuis relatief weinig zegt tegen je kinderen, maar die de leerkracht wel veel gebruikt in de klas. 

Het zijn ook vaak woorden waar vaak wel vanuit wordt gegaan dat kinderen deze begrijpen.

Zeker kinderen die moeite hebben met taal, leren deze woorden niet vanzelf! Het helpt hen dus om deze woorden ook thuis eens te gebruiken. 

Schooltaal wordt ook wel cognitieve academische taalvaardigheid genoemd. 

Kleuren + voorzetsels

Loop eerst langs de rode wipkip en kruip dan onder de glijbaan door.

Zie jij de bruine paddenstoel op de boom?

Hoeveelheid:

Geef de eendjes een paar stukjes brood. 

Geef een halve appel aan de bruine geit. 

Eigenschappen:

Zullen we dit brede pad nemen of dit smalle paadje?

Zoek eens een piepkleine eikel.

Een bolster van een kastanje is heel scherp, zie jij nog iets dat heel scherp is?

Vormen:

Deze paddenstoel staat recht, maar deze staat scheef. 

Ren naar het stukje gras waar geen bloemen staan.

Vergelijking 

Hé ik zie een kastanje en een eikel, wat is er hetzelfde? Wat is er anders?

We hebben kastanjes en eikels, van welke hebben we er de minste?

Ruimtelijke begrippen: 

Zoek eens een eikel zonder hoedje.

Tussen de bomen liggen veel bladeren.

Classificatie: 

Leg eerst de beukennootjes op tafel en dan de kastanjes.

Je krijgt het hoedje niet van de eikel, probeer het nog eens. 

Leuke herfstboeken:

 Twaalf maanden in het bos

De Paraplu

Regen

Hierbij nog een tip voor leuke (bos)wandelingen in de regio Utrecht:

                                                         Bier en Appelsap Wandelboek

Veel plezier deze herfst!

Spelen met een dreumes en een peuter

Politieagent

Eerder schreef ik al over onze energieke dreumes. Waar dochter met haar 1,5 jaar al spelletjes met een dobbelsteen kon doen, rent onze zoon het liefst gillend in het rond en wil alleen maar 'stoeien'. Dit mondt meestal (altijd) uit in huilen en ik speel weer politieagent om peuter en dreumes uit elkaar te houden. Samen spelen is echt nog te veel gevraagd, dit kunnen kinderen meestal pas vanaf een jaar of vijf. Tot die tijd spelen ze graag naast elkaar in plaats van met elkaar.

Maar hoe dan?

Samen spelen met een dreumes en een peuter

Samen leren spelen gaat beter met een volwassene er bij. Jij bent een fijn en vertrouwd persoon voor het kind en jij kunt al een heleboel voor hen regelen zodat er veilig en naar hartenlust gespeeld kan worden. Ontwikkelingspsycholoog Steven Pont (tv programma De Opvoeders) noemt dit iets in de trant van: het aan de voorkant oplossen zodat je het niet aan de achter kant hoeft op te ruimen. Ik hoor hem mij regelmatig advies geven als ik iets niet zo handig aanpak met onze kinderen :o)
Bijvoorbeeld het tijdstip van samen spelen kan erg van invloed zijn op het al dan niet uit de hand lopen. Onze kinderen zijn na het eten erg druk, er zit nieuwe energie in en dat moet nog even opgebrand worden lijkt het. Een perfect moment dus om met z'n allen te spelen. Want ik weet ook dat ze erg moe zijn, als ik hen samen hun gang laat gaan wordt het huilen. 

Veilige hechting

Uit het boek: Spelenderwijs Verbinden en Hechten, Micheline Mets (het is zo treffend omschreven dat ik het stukje heb overgetypt)

Praten, lachen, elkaar aankijken en aanraken.... Interactie tussen ouders en kinderen is de basis van gehechtheid. Het onzichtbare, maar o zo voelbare proces van hechting is essentieel voor onze ontwikkeling als mens. Dat proces gaat twee richtingen op: hechting aan de verzorgende volwassene en hechting aan het eigen lichaam. Het een kan niet zonder het ander, het een heeft het ander nodig. Hechting is hét fundament onder de ontwikkeling van een kind. 

Als kinderen in hun eerste levensjaren een veilige relatie met hun opvoeders opbouwen, legt dat een stevige basis voor het leven. Ieder kind heeft die unieke verbondenheid nodig met de verzorgende opvoeders. Vader, moeder, groot- of pleegouders, bevinden zich er mensen om je heen waar je een positieve interactie mee hebt? Mensen waar je op terug kunt vallen tijdens de ontdekkingstocht in deze wereld met al zijn positieve en negatieve ervaringen.

Kinderen moeten bovendien leren hun eigen lichaam te gaan voelen als een fijne, vertrouwde plek en als een veilig basis waar ze zich in terug kunnen trekken. Op basis van de relatie die kinderen van jongs af aan ervaren met hun opvoeders, ontwikkelen ze overtuigingen over zichzelf en de wereld om hen heen. Dit referentiekader zal ze een leven lang beïnvloeden. Het is het interne werkmodel bij alles wat een kind doet en ervaart. Voor ieder kind is het belangrijk te ervaren dat er volwassenen zijn die dichterbij staan dan de rest van de wereld. Opvoeders die je begrijpen en je behoeften en competenties erkennen. 

Elkaar aanraken

Wij doen graag spelletjes van het 'yoga-kindje'. Een Kinderyogajuf heeft op Youtube een aantal filmpjes van eenvoudige spelletjes die je samen kunt uitvoeren. Wij doen graag in een treintje: 'Hansje Pansje Kevertje' op elkaars rug. Heerlijk dat gekriebel. Hier moet je kind uiteraard wel van houden. Sommige kinderen zijn wat gevoeliger en houden meer van een wat stevigere aanraking. Dan is bijvoorbeeld het spelletje 'De Pannenkoek' / 'Inpakken als cadeautje' erg leuk, waarbij je het kind in een lap wikkelt en er stroop en suiker op smeert of over het pakje heeft wrijft om te raden wat er in zit.
Let altijd goed op naar wat je kind zegt, hoe de lichaamshouding of de uitdrukking op het gezicht is. 

Soms zegt een kind dat hij het leuk vindt om jou een plezier te doen of omdat hij niet goed kan vertellen hoe hij zich werkelijk voelt terwijl hij het eigenlijk niet prettig of te spannend vindt. 

Spelenderwijs Verbinden en Hechten

Dit is een fantastisch boek, geschreven door een collega speltherapeut. Er staat veel uitleg in over samen spelen, hoe je dit op een fijne manier kunt doen.

Er staan meer dan honderd spelletjes in die je samen met je kind(eren) kunt doen met minimale benodigheden (soms een kussen, een vel papier, rietjes oid). De spelletjes zijn geschikt van dreumes tot tiener. Bij elk spelletje staat goed beschreven hoe je het kunt uitvoeren, waar je op kunt letten en vanaf welke leeftijd het ongeveer is. 

Wij gaan even watten bolletjes blazen!

Passie = taalontwikkeling

Stel een vraag aan iemand die bij het spoor werkt en je krijgt een heel verhaal over de Noord/Zuidlijn met anekdotes en je verrijkt je taal! Weet jij waar M5 voor staat?
Stel een vraag aan iemand die bezig is met duurzaamheid en je krijgt allerlei energiebesparende tips waar je zelf misschien nog niet direct aan had gedacht (ramen altijd op een kier laten staan vond ik een eye-opener).

Waar het hart van vol is, loopt de mond van over.

Dit werkt bij kinderen net zo.
Ze praten het liefst over hun eigen interesses en hebben niet altijd belangstelling voor de boekjes/spelletjes waar jij met alle goede bedoelingen mee aan komt. Het is voor kinderen fijn en veilig om te praten over onderwerpen waar zij al veel van weten. De woorden die hier bij horen kennen ze en ze kunnen deze op de juiste wijze gebruiken. Ze bereiden met veel plezier hun woordenschat over het door hen geliefde onderwerp uit.


Laden en niet meer lossen

Dit werkt twee kanten op. Woordenschat uitbreiden is namelijk altijd goed. Als de interesse van je kind ligt bij vrachtwagens, dan kun je de woordenschat prima uitbreiden met 'chauffeur', 'laden', 'lossen'. Deze woorden hebben ook betekenis in een andere context. Bijvoorbeeld bij het boodschappen doen. Door te benoemen dat je de boodschappen in de auto gaat 'laden' leert het kind welke diepere betekenis een woord heeft. Herhalen helpt hierbij.
Dit kan ook werken bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis. Zij houden vaak erg vast aan één bepaald onderwerp. Door aan te haken bij deze passie en er woorden aan toe te voegen kun je toch de taal uitbreiden.
Moet je dan altijd mee gaan in de passie van je kind? Helaas, de wereld is groter dan alleen alles weten over vrachtwagens. Maar je hebt zo wel ingang om de taal uit te breiden en aan te sluiten bij de interesse van het kind.

Netwerken
Mijn passie ligt (naast taal en spel) bij het naaien. Ik heb zelfs met plezier mijn geodriehoek uit de hoek gehaald waar ik hem na mijn eindexamen Wiskunde A in had gegooid.
Mijn peuter kijkt altijd met grote belangstelling toe als ik weer iets aan het knippen of naaien ben. Dit nodigt meteen uit om uit te leggen wat ik aan het doen ben: meten, de naald, het oog, de draad, passen. Het zijn geen ontzettend spannende woorden maar wel woorden die in je hersenen een netwerk vormen dat weer gekoppeld wordt aan al bestaande woorden. Het woord oog link je meteen aan je eigen oog. Door veel van deze verbindingen te maken (en te blijven herhalen in verschillende contexten) krijg je een steeds grotere woordenschat.

Naaipatroon is een combinatie van een Ipadzitzak en een leeskussen.
Boek: Praten doe je zo, zegt Bo.
woordcluster van Lucienne Klinkenberg via woorden.wiki.kennisnet.nl

Zelf praten = taalontwikkeling

Een van de leukste dingen aan het werken (en opvoeden) van kinderen vind ik om hun gedachtegang te horen.  Dit is soms best lastig om te ontlokken. Kinderen praten niet graag over hun gevoelens of wat hen bezig houdt. Dit komt omdat dit vaak te moeilijk is, het vraagt een goed taalvermogen om te kunnen reflecteren en te redeneren. De vraag: Wat denk jij? of Wat vind jij hiervan? zijn vaak moeilijke vragen. Oefening baart kunst!

Voorlezen
Tijdens het voorlezen van boeken valt mij op dat ouders en andere opvoeders (ook leerkrachten) veel  'overhoorvragen' stellen. Wat is dat? Wat deed Kikker? Deze vragen doen alleen een beroep het op korte termijn geheugen en vragen weinig taaldenkvermogen. Je hoeft alleen maar te herhalen wat er net gezegd is.

Taaldenkvragen = Interactief voorlezen
Het is veel leuker om vragen te stellen die het kind aan het denken zet:
Wat kun je vinden in de grond? 
Wat zal er gebeuren als ik een ei op de grond laat vallen?
Hoe kan Kikker nu uit de kuil komen?
Het is voor kinderen vaak even wennen om antwoord te moeten geven op een vraag tijdens het voorlezen. Overdrijf het dan ook niet, één of twee taaldenkvragen per bladzijde levert al een hogere betrokkenheid en kinderen praten meer. Taal leer je immers het beste door zelf te praten.

Betrokkenheid
Het allerleukst zijn vragen waar je zelf ook niet altijd het antwoord op weet. Kinderen gebruiken hun fantasie en hun taaldenkvermogen om zelf tot een antwoord te komen. Dit redeneren houdt kinderen betrokken bij je verhaal of de activiteit.
Koekjes bakken wordt een stuk taliger wanneer je als eerste de vraagt stelt: Wat hebben we nodig om koekjes te bakken? Laat het kind antwoord geven en pak de spullen die het nodig denkt te hebben. Al gaande weg komt het kind op eigen denkkracht er achter dat het geen koekenpan nodig heeft, maar wel een oven. Trots dat ze dan zijn! Uiteraard ook goed voor hun zelfvertrouwen.

Woordenschat = uitleggen
Wil je een nieuw woord leren aan je kind? Leg het dan op een duidelijke manier uit. Stel geen vragen als: Wat is een file? als het kind nog niet weet wat een file is. Door zelf na te denken kan het een verkeerde definitie geven en de betekenis hierdoor verkeerd opslaan.

Er zijn enkele kant-en-klare spelletjes en boeken met taaldenkvragen er in:
Knappe koppen bordspel

P-p-p-pa-pegaai is jarig 

Kant en klare activiteiten met taaldenk vragen:

Lotte de dappere koe  / Gijs het sterke paard

Meer informatie of op zoek naar een cursus DGM (denkstimulerende gespreksmethodiek):
CED Groep, ook een aantal vrijgevestigde logopedisten geven een soortgelijke cursus aan pedagogen. Na te vragen bij de logopedist in je woonplaats.

Zomervakantie = taalontwikkeling

Spelletjesweek!
De laatste week voor de zomervakantie is het vaak spelletjesweek bij mijn logopedische behandelingen. De kinderen mogen zelf een spelletje kiezen uit de stapel die in de kast staat. De meeste spelletjes kennen ze ondertussen wel, omdat deze gedurende het schooljaar aan bod zijn gekomen.

Je kunt met veel spelletjes de taalontwikkeling stimuleren.
Deze spelletjes zijn bij de kinderen (5-9 jaar) momenteel favoriet:


Kwartet
Zinsbouw: vragen leren stellen
Woordenschat

Kroko Loko
Woordenschat – categoriseren
Zinsbouw:  de koala leeft op het land
                   de zeehond zwemt in de zee





Jenga
Zinsbouw: ik pak…
Taalgebruik: voorspellen


Rara wat ben ik? / Wie-wat-waar (bij de action)
Zinsbouw: vragen leren stellen
Woordenschat: kenmerken / categoriseren


Tik Tak Boem (junior)
Woordenschat –      snel benoemen
- Categoriseren
- Onthouden wat er al is gezegd


Playmobil / Lego / K'nex – samen spelen
Zinsbouw
Vertelvaardigheid
Woordenschat


Kakkerlakkensalade
Woordenschat
Spraak – verstaanbaarheid
Executieve functies: aandacht en inhibitie (het vermogen om eerst na te denken en dan pas te handelen).


Wie is het?
Zinsbouw – vragen leren stellen
Woordenschat: kenmerken / categoriseren



Kolonisten van Catan
Vragen leren stellen
Woordenschat

Puzzelen
Taalbegrip: raadsel oplossen
Taalgebruik: voorspellen


Vlotte Geesten
Taalbegrip
Executieve functies – inhibitie
(er hoeft niet per se bij gesproken te worden)



Voor in de auto / onderweg:
Hoe houd je de achterbank zoet als je uren in de auto zit? Wat kun je doen in het vliegtuig zonder dat je kinderen achter elkaar naar een scherm kijken?


Luisterbieb is een gratis App voor Apple en Android met heel veel luisterboeken. Alles is gratis als je kind een pasje heeft van de bibliotheek (deze is gratis te krijgen bij de bieb) .

Vakantiebieb is een gratis App voor Apple en Android. Veel boeken gratis te lezen van 1 juli – 31 aug 2018

Zoekboeken
Innerlijke taal

Vergeet uiteraard het aloude Ik zie ik zie wat jij niet ziet... / Ik ga op vakantie en ik neem mee... / vakantiebingo (wie ziet het eerst een gele auto / een molen / een gans etc). Dit zijn goede spelletjes voor het auditief geheugen, de woordenschat en het leren maken van langere zinnen.

Ook voorlezen is een uitstekende manier om de
uren onderweg sneller te laten verlopen.

Voorleesboeken
Woordenschat
Zinsbouw
Vertelvaardigheid





Fijne vakantie!

Jip en Janneke voorgelezen? Applaus!

Kinderboeken
Bij mijn ouders thuis staat een kast vol met 'mijn' kinderboeken van vroeger. Vele exemplaren stuk gelezen!
Toen ik in verwachting was van onze dochter kon ik mij al helemaal verheugen op het moment dat ik de boeken aan haar voor kon lezen. Heerlijk, urenlang op de bank met z'n tweetjes en je verliezen in een boek.

Welk voorleesboek?


Ik heb mij door het dikke boek van Jip en Janneke heen geworsteld. Wat mij voorheen dus het ultieme geluk leek werd in werkelijkheid een tenenkrommend moment. Moeder thuis, Jip in een broek, Janneke in een jurkje (en ze mag nooit vies worden), vader elke dag naar zijn werk, moeder in de keuken, kinderen die zomaar met 'Oom Henk' mee gaan. Bij elk verhaaltje wring ik mij in allerlei bochten om het aan te passen:

Wat doen jullie hier vraagt een stem?
Ze kijken op. Daar staat een auto. De auto van Oom Henk. (...)
Willen jullie graag een ijsje?
Ja, zegt Janneke. Nou, zegt Jip.
Kom dan maar mee in de auto, zegt Oom Henk.

Ik voeg toe: Jip loopt naar moeder en vraagt: Moeder mogen we een ijsje halen met Oom Henk?

Voorlezen
Om voorlezen voor jezelf leuk te houden lijkt het een open deur, maar; kies boeken uit die je zelf leuk vindt! Laat de kinderen in de bibliotheek zelf boeken uitzoeken.  Leen meerdere boeken, een paar waar ze zelf in gaan bladeren en een paar die je voor gaat lezen.

Peuters
Welke voorleesboeken zijn er nog meer, naast het repertoire van Annie M.G. Schmidt (Otje en Pluk van de Petteflet blijven natuurlijk fantastisch)?

Marianne Busser en Ron Schröder hebben ontzettend veel leuke voorleesboeken geschreven. Het is bijna onmogelijk dat je er nog nooit één bent tegengekomen.
Egeltje Isabel, Kareltje het telkonijn, Beertje Boem Boem, en een heleboel andere dieren die allemaal voornamelijk stoute dingen doen.
Kleine kinderen horen de hele tijd wat ze vooral níet mogen doen. Hoe heerlijk is het om de ander de stoute dingen te laten doen in een boek en de reactie van mama / papa / opa / oma af te wachten!

Woordenschat
Een ander leuke voorleestip zijn de boeken van Vos en Haas. Vos en Haas wonen in het bos met hun vriend Uil en ze kunnen niet met en niet zonder elkaar. De taal in het boek is erg taalrijk. Zo wordt er geschreven over een schermlamp, afstoffen, een portret, knus, bleke vlekken. Woorden die we gebruiken, maar niet dagelijks. Een kind heeft herhaling nodig om woorden te leren, het liefst in verschillende contexten. Hij hoort oma zeggen dat ze zo'n knus plekje hadden op de camping. Het kind heeft geen idee wat knus betekent maar het zal vast iets leuks zijn, want oma kijkt heel tevreden. Een dag later lees jij 'Vos en Haas' voor en hoort hij weer het woord knus. Nu is het huis van Uil knus en gezellig geworden. Oké, knus heeft dus blijkbaar iets met een plek te maken die gezellig is. Weer iets geleerd.

Moeilijke woorden
Bij veel boeken (ik zal niet weer over Nijntje beginnen) is de taal behoorlijk eenvoudig. Er zijn korte zinnen en makkelijke woorden. Voor dreumesen vaak prima, maar peuters en zéker kleuters vinden het heel leuk om moeilijkere woorden te leren. Je hoeft de woorden in boeken vaak niet eens uit te leggen. Door het verhaal rustig voor te lezen en de platen te bekijken wordt er al heel veel duidelijk.


Kleuters
Kan je kleuter wat meer aan en vind je zelf kunst erg interessant? Dan is Het Grote Rijksmuseum voorleesboek een aanrader. Ook hierbij veel rijke taal.

Heb je een nieuwsgierige ondernemende kleuter? Dan is Knofje erg leuk! Knofje is 4 en een half en haar moeder is zwanger, haar vader houdt van huttenbouwen. Op zich heel normaal, maar met Knofje in de buurt gebeurt er altijd wel wat spannends.

Ondertussen hoort dit boek al bij de klassiekers (vind ik): De Gorgels van Jochem Myjer. Spannend, grappig en heel taalrijk. Ook een aanrader om eerst lekker zelf te lezen voordat je het gaat voorlezen.

Gebaren = taalontwikkeling

Gebaren?
Een vaak gemaakt grapje wanneer ik vertel dat ik logopedist ben: 'Nou mijn kind heeft geen logopedie nodig hoor, die kletst de oren van je hoofd, kan je hem misschien ook leren om wat minder te praten?'
Ja dat kan! Als je gebaren introduceert heeft je kind een alternatief voor praten. Ideaal! Met name in een drukke speeltuin gebruik ik het vaak. Even vanaf de andere kant van de speeltuin vragen of ze nog wat willen drinken, zo ja wat dan? Of het gebaar voor WC wordt gemaakt waardoor ik aanstalten kan maken om de billendoekjes te pakken en het dichts bijzijnde toiletgebouw te zoeken.

Nederlands ondersteunt met gebaren
Gebaren worden vaak gebruikt bij kinderen die moeite hebben met communiceren. Bijvoorbeeld wanneer zij doof of slechthorend zijn, wanneer zij een TOS hebben (taalontwikkelingsstoornis) of een andere beperking waardoor praten later/niet op gang komt.
Maar het is vaak sowieso reuze handig om toe te passen bij het leren praten van elk kind.
'Pop' klonk bij onze dochter hetzelfde bij pop, poep, boek. Ik raadde steeds maar wat ze bedoelde totdat ze de gebaren onder de knie kreeg. Een stuk minder frustratie in huis wanneer ik een boek pakte in plaats van haar luier controleerde op poep.

Handig
Bij ons tweede kind vergat ik de gebaren een beetje. Totdat de oudste er op wees dat de jongste vast honger had: 'Kijk, hij gebaart eten!' Ik dacht nog dat hij vast last had van zijn tandjes, hij zat de laatste tijd constant met zijn hand bij zijn mond. Maar inderdaad, na een fruitprakje was hij een stuk tevredener!

Digitale oppas
Een goede reden voor mij om de gebaren DVD's weer tevoorschijn te halen. Als je dan toch een digitale oppas nodig hebt, dan zijn de filmpjes van Lotte en Max een aanrader. Dreumesen vinden herkenbare beelden erg leuk, meer dan bijvoorbeeld Nijntje. Ze onderscheiden als ze klein zijn weinig beelden waardoor ze steeds naar het zelfde lijken te kijken. Het is steeds Nijntje in beeld en ze haken af. Alle Lotte en Max DVD's zijn gratis te leen bij de bibliotheek  op het pasje van je kind (je kunt deze vaak kosteloos aanvragen en reserveren in het door jouw gewenste filliaal).

Gebaren kiezen
Door mee te kijken met de filmpjes krijg je de basisgebaren al snel onder de knie. Met name de gebaren voor onderwerpen die voor je kind interessant zijn leren ze snel: eten/drinken/meer/uit. Handig is ook om gebaren te kiezen waar je zelf baat bij hebt: slapen/genoeg/klaar. Kies er in het begin een paar en bereid dit steeds uit.
Je hoeft lang niet alle gebaren te kennen om toch je kind te ondersteunen in de communicatie. Welk broodbeleg het wil kan het ook prima aanwijzen. Met name tijdens momenten van frustratie is het fijn als je kind 'fietsen' kan gebaren terwijl jij 'televisie' verstaat.

Nederlands gebarencentrum
Het gaat in deze blog om Nederlands ondersteunt met gebaren. (NmG) Hierbij gebruik je de gebaren uit de Nederlandse gebaren (NGT) taal maar je past de zinsbouw niet toe.
Bij de vraag: Wil je geel of oranje papier? kun je bijvoorbeeld alleen de kleuren gebaren. Of je gebaart juist het werkwoord omdat kinderen dat moeilijker vinden om te leren en zelf te gebruiken: Wil je voetballen of fietsen?

Cursus, boek, app?
Er zijn verschillende manieren om de gebaren te leren. Een cursus door een babygebarendocent of door een instantie als Auris, Kentalis, Pento of NSDSK zijn kwalitatief goed.
Er zijn ook apps te vinden. De kwaliteit is hiervan wisselend. Wil je officiële gebaren let er dan op dat het ondersteund wordt door het Nederlands Gebarencentrum. Er zijn namelijk ook on-officiële gebaren. Dit kan alleen voor thuisgebruik natuurlijk prima zijn.
Je kunt zelf ook gebaren bedenken, bijvoorbeeld de naam van de kat.
Het gaat er om dat het je kind helpt in de communicatie. Dat jij hem beter begrijpt en hij jou.

Gaat je kind naar een peuterbehandelgroep, een school voor kinderen met een TOS/beperking of is er een dove/slechthorende in de omgeving dan is het handiger om de officiële gebaren aan te leren.
Attentie voor de Vlaamse lezers: er zijn verschillen tussen de Vlaamse gebarentaal en Nederlandse gebaren.

De stoppen slaan door!

Bakker
Het thema bij de kleuters is De Bakker. Wij zijn al met de klas bij de bakker langs geweest. Hier werden de rekenbegrippen door de bakker als vanzelf uitgelegd: 'Wilt u een heel of een half brood?' Gelukkig  wilde de klant voor ons vier halve broden. We konden dus mooi zien hoe de bakker het brood sneed en de halve broden in zakken deed.
Taalontwikkeling stimuleren hoeft dus helemaal niet moeilijk te zijn, je moet het soms alleen even zien!

Meer of minder?
Alle kinderen hadden €1 mee gekregen van thuis. Hiervoor mochten zij iets kopen bij de bakker. Het was nog een hele klus om een lekker broodje voor dat geld uit te zoeken. De begrippen 'te veel / te weinig, meer en minder' kwamen vaak aan bod.

Pannenkoeken bakken
Wat is er nu leuker dan zelf iets bakken met de hele klas!
Na het boek Haas wil worteltjestaart te hebben gelezen, bakten de kinderen al een heerlijke worteltjestaart. Nu was Het Pannenkoekenboek aan de beurt.  (Helaas niet meer leverbaar, weet iemand een leuk alternatief pannenkoekenboek?) We lazen wat je allemaal nodig hebt voordat je eindelijk een pannenkoek kan eten: graan-naar de molen-eieren van de kip-melk en boter van de koe.

Beslagen ten ijs
Het idee met het gourmetstel was om in de hele kleine pannenkoekjes te bakken. Eerst maakten we het beslag. Daarna een waarschuwing dat het gourmetstel heel heet was! We deden het beslag in de pannetjes en keken gespannen of we al iets zagen veranderen...

De stoppen slaan door
Helaas, er gebeurde helemaal niks! Wat fantastisch! Dit lokt namelijk nóg meer taal uit! Want... wat moeten we nu doen??
Het bleek dat de stop was doorgeslagen, het gourmetstel konden we dus niet gebruiken. De woordenschat werd direct aangepast naar: pech hebben, teleurgesteld, jammer, de elektriciteit, het stopcontact. De communicatieve redzaamheid werd vergroot, want nu moesten we om hulp gaan vragen bij de conciërge.

Vuurtje stoken
De kinderen bedachten zelf allerlei leuke oplossingen: het gourmetstel in de zon zetten, takken zoeken en een vuurtje stoken, of de pannen op het gaspedaal zetten! Dat laatste hebben gedaan, alleen gebruikte we wel een gasfornuis in plaats van gaspedaal. Het waren heerlijke pannenkoeken en wat een taal hebben we gebruikt!

Een winnaar is er helaas niet. Maar het idee van iemand via FB om eieren te bakken op het gourmetstel kwam wel het dichts in de buurt!

Gourmetstel + eieren = taalontwikkeling

Waarom neem je een gourmetstel mee naar je werk? Tja, een vraag die niet iedereen gesteld wordt bij 30C denk ik. Vorige week nam ik al een pak volkoren bakmeel mee en de week daarvoor eieren.

Taal stimuleren
Als logopedist in het speciaal onderwijs ben ik de hele dag bezig om de taalontwikkeling van kinderen te stimuleren. Dat je taal niet van een blaadje leert daar zijn we allemaal wel over uit. Hoe dan wel?

Materiaal
Boeken en spelletjes uiteraard, maar met name heel veel praten met kinderen. Taal leer je door het te doen. Het leukst is om er dan een voorwerp bij te pakken want kinderen zijn vaak snel uit verteld over een afbeelding die ze alleen maar in een boek zien.

Dotties eieren : Wat is dit? Een kip. Wat zegt de kip? Tok. Wat legt een kip? Een ei.


Des te leuker wordt het als je er een echt ei bij pakt. Wat zal er gebeuren als ik dit ei laat vallen? Hoe ziet de binnnekant er uit? Wat is er anders bij een struisvogel-ei en een kippenei? Ken je nog meer dieren die uit een ei komen? Waarom leggen spinnen vaak eieren in een hoekje bij het raamkozijn? Wat zal een haai doen als iemand aan haar ei komt? (Ja, ook sommige haaien leggen eieren en de haai is dan dus ook een 'zij').

Taaldenk vragen
Ik word zelf het meest enthousiast van het stellen van vragen waar ik zelf ook het antwoord niet op weet. Wat zal die haai gaan doen? Misschien is zij allang niet meer in de buurt, maakt het d'r niks uit dat iemand haar ei op eet, of beschermt ze haar kroost en zet ze de aanval in? Dit type vragen stimuleert het taaldenken en je krijgt de meest verrassende antwoorden van kinderen.


Wat ik met dat gourmetstel ga doen morgen? Wat denk jij? Kun je een voorspelling doen? Kun je een verklaring bedenken of een reden? Wat zal ik niet gaan doen?
In een reactie kun je laten weten wat jij denkt. De winnaar maak ik in m'n volgde blog bekend.

Voorlezen 9+

Jeugdklassiekers
Ik herinner mij nog precies de zomer waarin ik kennismaakte met Tiuri. Stiekem mijn eerste grote liefde. Wat vond ik het spannend toen er geklopt werd op de kapeldeur, de dappere Ridder met het Witte Schild, de barre tocht over de bergen, de vriendschap met Piak. Ik heb zelfs geopperd om onze zoon Tiuri te noemen. Helaas. 

Al zag ik laatst een geboortekaartje van een 'Stach'. Dit zullen ongetwijfeld ouders zijn die tijdens een koude winternacht Koning van Katoren hebben herlezen.

Lampje
Vijfentwintig jaar later lees ik het boek Lampje en ik waan mij weer even elf jaar. Diep onder de dekens en steeds het licht uit doen wanneer je de kamerdeur beneden hoorde. Lampje is precies dat boek waarbij je steeds langzamer gaat lezen omdat het zonde is dat het bijna uit is.

Voorlezen aan 9+
Dit boek is ook fantastisch om voor te lezen.
Als je kind zelf leert lezen valt het voorlezen vaak weg. Je kind wordt ouder, gaat later naar bed en zelf heb je tegen die tijd ook wel zin om even een moment voor jezelf te hebben. Jammer want voorlezen heeft zo veel voordelen. Je hebt een heerlijk rust moment met je kind, je begeeft je in de belevingswereld van je kind (zeker met kinderen van 10+ soms een zeldzaamheid) en je wordt er zelf ook ontspannen van! Dit terwijl je de taalontwikkeling van je kind een boost geeft.

Voorlezen bevordert ook het zelf lezen. Door af en toe zelf een hoofdstuk voor te lezen raakt je kind ook weer enthousiast om verder te lezen. Vaak moeten kinderen even door het eerste hoofdstuk heen geholpen worden. Door voor te lezen kun je op eenvoudige wijze wat extra uitleg geven, wie de hoofdpersonen zijn bijvoorbeeld. Kinderen in groep 4-5 vinden het vaak nog moeilijk om hoofd- en bijzaken te scheiden.

Annet Schaap gebruikt veel bijvoeglijk naamwoorden en moeilijke woorden, deze worden in het boek vanzelf uitgelegd. Heerlijk om voor te lezen tijdens de lange autorit in de zomervakantie als je kind te misselijk wordt om zelf te lezen of als afwisseling na rustige uren schermgebruik.

Je kunt met Lampje twee dingen doen: óf zelf op de bank gaan lezen óf het boek voorlezen! Beide zijn leuk! Echt waar!

Lampje is er nu ook als luisterboek via de app LuisterBieb, gratis aan te melden met je bibliotheekpasje.

Nog meer tips voor 9+

Mot en de Metaalvissers door Sanne Rooseboom

Wat is het heerlijk om mee te leven met Mot. Ik denk dat het voor veel pre-pubers een feest van herkenning is om te lezen over de relatie met je moeder. Hoe ingewikkeld is dat soms. Je houdt van haar maar je bent het niet altijd met haar eens...

Ook zet dit boek je aan tot denken, over het leren maken van je eigen keuzes in je leven, je eigen weg vinden, jezelf leren ontdekken.

Door dit als moeder voor te lezen aan mijn dochter ontstonden er tussen ons ook mooie gesprekken over het leven. Niet al te zwaar zo rond 19:45 uur 's avonds. Maar ik merkte dat het Isabelle wel aanzette tot nadenken en vragen stellen. 

Doni en de kracht van de blauwe veer door Dwight van van de Vijver

Ook minder makkelijke onderwerpen zoals de slavernij kun je als ouder prima uitleggen door het voorlezen van een boek. Vraagstukken worden als hapklare brokken uitgelegd.

Ik vind diversiteit en inclusivieit enorm belangrijk in de opvoeding naar mijn kinderen. We zijn zelf een 'wit-gezin' met allerlei vinkjes. Door het voorlezen van boeken aan mijn kinderen verruim ik mijn eigen blik en geef ik dit ook direct door. 

Dwight schrijft vanuit zijn eigen beleving, heeft onderzoek gedaan naar zijn eigen afkomst en schrijft dit op zoals hij het ook aan zijn eigen kinderen zou vertellen. 

Ook als je in de klas het thema slavernij aan bod komt is dit boek echt een aanrader om met elkaar in gesprek te gaan over dit onderwerp.

De boeken van Pieter Koolwijk verdienen bijna een apart blog! Wat een schrijver is dit zeg. De trilogie van Gozert, Luna en Missie Afbreken heb ik zelf met veel plezier en ontroering gelezen. 

Ik vind deze boeken nog iets te intens om voor te lezen aan onze gevoelige dochter (nu 8 jaar - groep 6). Het thema kinderpsychiatrie vind ik voor haar nog wat pittig. Om haar wel kennis te laten maken met deze schrijver heb ik het boek Prutje aan haar voorgelezen.

Dit boek begint tragisch, met jonge kinderen die werken in een vieze fabriek. Je moet zorgen voor je jongere broertje, die ook nog eens (regelmatig) in zijn broek poept. Het zit Hens, de hoofdpersoon, allemaal niet mee. De kaft van het boek geeft het verhaal prachtig weer. Van de viezigheid - Prutje - naar een totaal andere, meer kleurrijke wereld. De illustraties van Linde Faas zijn echt práchtig en verdienen ook een apart blog!

Silas en de wolf door Selma Noort

Een prachtig verhaal over een jongen die van de stad verhuisd naar het zuiden. Zijn moeder gaat werken in een landhuis aan de rand van een bos waar onder andere de blinde oude vrouw Johanna woont. 

Er staan veel details in waarin kinderen zich kunnen herkennen. Moeder en Silas gaan wonen in een woning boven de bakker. Terwijl moeder onderhandelt over de prijs, ruikt Silas de speculaaspoppen die in de etalage liggen en hoopt dat ze de woning krijgen.

Het verhaal is spannend en neemt je mee naar het leven van Silas. 

Eindelijk iets anders dan memory!

'Ik ben zo klaar met memory, weet jij nog een spel dat we echt samen kunnen doen?'
'Mijn kind zegt nooit iets tijdens het spelen van een spelletje, hoe doe jij dat?'
'Weet jij nog een leuk spel voor mijn kleindochter die binnenkort twee wordt?'

Hier het antwoord!

Samen spelen

Het spelen van een spelletje is voor een kind vaak een gezellig moment samen. Zeker met vertrouwde mensen om je heen kun je goed oefenen met het om de beurt spelen, winnen en natuurlijk ook verliezen. De spelregels staan vast (over het algemeen...., er zijn nog wel eens discussies met vrienden of je nu wel of niet extra geld krijgt als je precies op 'start' komt bij Monopoly). Vaste spelregels zijn prettig voor met name peuters en kleuters. De wereld om hen heen is al veranderlijk genoeg.

Praten tijdens het spelen

Memory en domino kennen we allemaal wel. Wat mij opvalt, met name als ik andere gezinnen zie op een vakantie, is dat veel gezinnen dit woordenloos spelen. Alleen als er iemand aan de winnende hand is wordt er gepraat. 

Een vaste regel kan zijn is dat je altijd benoemt wat je omdraait. Bij peuters kan je beginnen met alleen het woord, bij kleuters of vaardige peuters kun je afspreken dat je een hele zin maakt: Jij pakt Nijntje op de fiets en één schip / Jij pakte twee schepen! Zo oefen je meteen een werkwoordvervoeging stam + t, de verleden tijd én een meervoudsvorm.

Winnen en verliezen
Voor peuters zijn de spelregels soms nog lastig. Wat kan helpen is om het eerste potje wel volgens de regels te doen en het kind daarna lekker met de kaartjes te laten spelen. Is winnen of verliezen nog moeilijk voor je peuter of kleuter? Afwisseling is dan leuk, je kunt van te voren afspreken of je het deze keer met of zonder winnen en verliezen speelt. Bij memory kun je bijvoorbeeld de dubbele kaartjes direct terug in de doos doen, zo zie je niet dat de stapel van je oudere broer/zus hard groeien. (al hebben sommige kinderen dit uiteraard feilloos in de gaten). Je kunt ook met twee volwassene allebei een kind onder je hoede nemen en zo samen spelen. Het kind ziet het 'goede voorbeeld' en verliest niet steeds.
Peuters verliezen al de hele dag omdat ze veel vaardigheden nog niet voldoende kunnen, samen met papa winnen is dan enorm leuk!

Leuke spelletjes voor peuters van 2-3 jaar:
Laat je overigens niet afschrikken door een leeftijdsindicatie op een spelletje. De ene peuter is de andere niet. De één kent met 1,5 jaar de kleuren al en de ander stopt met twee jaar nog van alles in de mond, je kent je (klein)kind zelf het beste!

Kleurentorentjes

Je peuter leert snel de kleuren en omgaan met een dobbelsteen. Dit vond ik erg grappig toen ik dit spel voor het eerst met mijn peuter speelde. Ze had geen idee dat ze de bovenste kleur moest hebben! Tevens werkt dit meteen goed voor de motorische ontwikkeling van de oog-handcoördinatie. Deze hersengebieden werken vaak samen dus dat is dan mooi meegenomen.






Eerste boomgaard

Ook bij dit spel leren kinderen de kleuren en omgaan met een dobbelsteen. Zeker voor peuters die winnen en verliezen moeilijk vinden is dit spel erg geschikt. Je speelt met alle speler tegen Raaf / vogel. Bij jonge peuters is dit nog moeilijk te begrijpen en kun je dit element weg laten, het samen spelen is dan al leuk genoeg. Bij peuters die verder zijn kun je dit wel toevoegen.
Ook hierbij kun je veel woorden aanbieden, met name de rekenbegrippen zijn hierbij leuk: veel, meer, meeste, weinig, minder, minste.




Knappe koppen spel

Sommige spelletjes zijn zo onoverzichtelijk dat peuters geen idee hebben waar ze moeten beginnen en waar het eindpunt is. Dit spel is erg eenvoudig en met name geschikt voor jonge peuters. De vragen zijn niet zo moeilijk maar zo leren ze wel omgaan met stappen zetten, de dobbelsteen hanteren en vragen beantwoorden.
De vragen zijn erg geschikt om het taaldenken te stimuleren. Tevens zijn er ook veel vragen waarbij je peuter even mag bewegen, een leuke afwisseling!




Djeco Bingo

Een combinatie van het aloude pim pam pet, kwartet, twister, bingo en lotto. Een leuke variant met eens niet de geijkte dieren, maar een krokodil, een papegaaiduiker en een panda.
Ook hierbij leren kinderen om de beurt spelen. Je kunt het spel naar eigen inzicht aanpassen. Je kunt het makkelijker maken door de kleuren alvast te sorteren of juist moeilijker door het kind een mooie zin te laten maken: De papegaaiduiker zit boven op de boot.




Kroko Loko

Wat mij betreft een spel dat met je kind meegroeit. Met een jonge peuter kun je de kaarten open op tafel leggen en is het al leuk om te leren welke dieren in de zee zwemmen, vliegen of op het land leven. Met een oudere peuter kun je alle dieren leren: kwal, garnaal, koalabeer. En met een kleuter kun je mooie zinnen maken: De koala leeft op het land, hij klimt in de boom.
Zelfs kinderen tot en met negen jaar (groep 4-5) vinden dit nog een leuk spel!

Berenhonger

Spreekt je peuter nog heel weinig? Dan is dit spel ideaal. Je gooit met de dobbelsteen en voert de beer. Korte woorden als: hap, in, op, eten/voeren kunnen hiermee op een speelse manier geoefend worden.
Kan je kind al iets meer aan, dan kun je woorden voor de groente en het fruit toevoegen en korte zinnen maken: Beer eet bosbessen, beer eet rijst.








Samen een puzzel maken is overigens ook erg leuk om de taal van je kind te stimuleren. Hoe? Dat lees je in dit blog: Puzzelen = taalontwikkeling